Varlıktan Başka

_{Levinas'ın Metafiziğine Giriş}

Özkan Gözel

Levinas'ın felsefesi, varlığın boğucu, kişisizleştirici ve anlamsız işleyişinde mahpus kalan öznenin varlıktan başka olana iştiyakını, varlığı aşma ve onun ötesine geçme özlemini ifade eder. Anlamı varlığın dışında ve varlığa rağmen arayan bir aşkınlık felsefesidir bu. Şu halde Levinas'ta aşkınlık ve anlam (ve aşkınlığın anlamı) asıl olarak varlığın aşılmasında ortaya çıkar. Böylesi bir aşma, somut olarak, etikte ve etik yoluyla vuku bulabilir ancak. Etik, başkası ile - nam-ı diğer öteki ile - dolaysız ve asimetrik çıkar-gözetmez ilişkidir. Özne, bu ilişki yoluyla kendine dolayısıyla varlığa zincirlenmişlikten kurtulur ve böylece öteki'nin yüzünden öte'ye yani aşkın olana açılma imkânına kavuşur. Etik terimlerde ifadesini bulan ötekiyle karşılaşma, varlığı aşmanın, dolayısıyla aşkınlığın bir, hatta biricik imkânıdır Levinas'ta. Levinasçı metafiziğin yani ilk felsefe olarak etiğin belli başlı nirengi noktalarını ele almayı amaçlayan bu kitaptaki analizler, bir biriyle sıkı sıkıya ilişkili dört merkezi mefhum etrafında dönmektedir: başkalık - anlam - duyarlık -öznelik. Etik tasavvurunu temelde bu mefhumlar üzerinden geliştiren filozof, söz konusu mefhumların ve onlarla bağlantılı diğerlerinin trans-ontolojik, dolayısıyla trans-fenomenal anlamlarını açıklığa kavuşturmaya ve bu yolla da etiği ‘her şeyin' temeli olarak ortaya koymaya çalışır. Yine, onun ontolojiye, bütünlük fikrine, idealizme ve/veya entelektüalizme yönelik kökten eleştirilerinde bu mefhumlar ve ilişkili oldukları meseleler ağırlıklı bir rol oynar. Levinas'ın felsefi düşüncesini gelişimi itibarıyla ortaya koymaya çalışan bu kitap, onun ilk felsefe olarak etiğine yani metafiziğine bir giriş, bir ölçüde eleştirel de olan bir giriş olma niteliğinde. Varlıktan Başka, Levinas'ın felsefesi üzerine Türkçede yayınlanmış kitaplık çapta ilk çalışma.