Tılsımlı Gömlekler (Şömizli) (Ciltli)

Hülya Tezcan

Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonundan Tılsımlı Gömlekler, Topkapı Sarayı'nın, Padişah Elbiseleri Koleksiyonu'nda bulunan seksen yedi adet tılsımlı gömlek, bir takma yaka, beş takke, on yazılı örtü ile yaklaşık yüz parçayı içeren tasarımıyla göz kamaştıran koleksiyonluk bir kitap... Doç. Dr. Hülya Tezcan'ın araştırmaları Ersu Pekin'in göz alıcı tasarımıyla birleşerek ortaya muhteşem bir eser çıkardı…

Sarayda padişahların ve saray ehlinin normal kıyafetlerinin altına giydikleri tılsımlı gömleklerin, kişileri nazara, her türlü kötülüğe karşı koruduğuna, hastalara şifa verdiğine inanılırdı. Savaşa veya sefere çıkılmadan önce üzerinde Fetih Suresi veya fethi müyesser kılacak farklı bazı ayetlerin yazılı olduğu tılsımlı gömlek giyilirdi. Saraya ait bu koleksiyonda Cem Sultan'dan 3. Murad'a kadar belgeli, Veysel Karani'den Abdülkadir Geylani'ye kadar onlara atfedilen, İslam sembolizminin örneklerini taşıyan pek çok gömlek bulunur.

Tılsımlı Gömlekler kitabında gömleklere daha çok sanatsal açıdan yaklaşılmış, üzerlerindeki hat ve motiflerin muhteviyatı üzerinde hususiyetle durulmuştur. Kitabelerde adı geçen sultanların ve devlet büyüklerinin bu gömlekleri ne sebeple yaptırmış olabilecekleri araştırılmıştır. Kaynaklarda o kişilerin hayatıyla ilgili bilgilere ulaşılmaya çalışılmış ve bazı gömleklerin ne amaçla hazırlandığı hakkında tatminkâr yorumlar yapılabilmiştir. Kitapta her eser için katalog bilgisi verilerek son kısım kataloga ayrılmıştır. Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan iki sultan gömleği de kataloga dâhil edilmiştir. Bu iki gömlekten birisi 15. yüzyıl başına ait olması ve Osmanlı padişahlarının erken dönem modasını yansıtması bakımından çok mühimdir. İkincisi Türk ve İslam Eserleri müzesinin kuruluşu sırasında Türk müzecilere danışmanlık yapan Alman Frederick Sarre'nin Avrupa'da satılmak üzereyken Türk devletinin satın alması konusunda yardımcı olduğu gömlektir. Ünlü müzeci Sarre'nin yayınlarında bahsettiği fakat akıbetinin ne olduğunun bilinmediği bu gömleğin Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde olduğu tespit edilerek kitaba konmuştur.

Tılsımlı Gömlekler, üzerlerindeki yazı ve süslemelerle hat ve tezhip sanatında ulaşılan mertebeyi gösteren, dönemin sosyal yaşamını ortaya koyan adeta konuşan tarih niteliğindedir. Çözülemeyen şifreli kodlarıyla gizemini hâlâ koruyan giysiler, geçmişle günümüz arasında köprü kuran eşsiz bir kültür mirasıdır.