Kırgızların Sosyo - Kültürel Durumları

Tamara Ölçekçi

Kök Türkçe yazıtlarda adı geçen Türk boyları içerisinde, tarihleri çok eskiye dayanan ve Çin kaynaklarında bahsi geçenlerden birisi de Kırgız etnik adıdır. Çin yıllıklarında Kırgızları M.Ö. 201 olayları anlatılırken görmekteyiz. Kırgızlar Merkezi Asya'da yaşarken, sonraları Yenisey Nehri bölgesine göç eder ve Avrupa halkı olan Dinlinler ile karışırlır. Yenisey'deki Kırgızlar sarı saçlı ve mavi gözlüdür. Kırgızlar Türkçe konuşur ve yazarlardı. Bugün ısık Göl havalisinde, Tekes, Talas ve Çu ırmaklarının yukarı taraflarında, Pamir ve Tanrı Dağlarında yaşayan Kırgızlar, milattan önceki adlarını göünümüze kadar muhafaza edebilen yegane Türk boyudur.

Türk halklarından biri olan Kırgızlar, eski zamanlardan bu yana Kırgız adıyla anılagelmişlerdir. Kırgız sözünün halk dilindeki biçimleri ve ilmi açıklamaları bulunmaktadır.

Buna karşılık Kırgız adının ortaya çıkışı hakkındaki efsaneler unutulmuştur. Halkın hafızasında, Orta Çağdaki mitolojik efsaneler Kırgız adını "kırk"+"kız", kırk kızdan çıkan nesil fikri ile bağlıntı kurmaktadır. XVI. Yüzyıldaki Molla Saf ad-din "Kırk" ve "Guz" (Kırk Oğuz birliği) şeklinde; çoğu şecerelerde Kırgız sözü, Oğuz Hanın torununun ismi olarak verilmektedir. Kırgız adının buna benzer pek çok şecere ve efsane açıklamaları mevcuttur.