Talat Paşa'nın Anıları

Alpay Kabacalı

Talat Paşa, küçük bir posta memuruyken İttihat ve Terakkii örgütü içinde yükseldi, örgütün sivil kanadının lideri oldu. Türkiye, tarihinin en çalkantılı ve bunalımlı dönemini onun iktidarda bulunduğu yıllarda yaşadı. Ve O, Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar uzanan bir dizi siyasal gelişmenin merkezinde yer aldı... Talat Paşa'nın son yıllarında Berlin'de kaleme aldığı, günümüz Türkçesiyle sunduğumuz anıları çok yakın tarihin -serpintileri bugüne kadar uzanan- en önemli olaylarına ışık tutuyor. Kitapta ayrıca, Talat Paşa'yla ölümünden kısa bir süre önce üç gün boyunca görüşen İngiltere Gizli Haberalma Servisi elemanlarından Aubrey Herbert'in bu görüşmeyle ilgili anı ve notları yer alıyor. Talât Paşa (1874-1921) Edirne Askeri Rüştiyesi'ni bitirdikten sonra Edirne Posta ve Telgraf Müdürlüğü'nde kâtip oldu. II. Abdülhamit'in baskıcı yönetimine karşı çalıştı. 1898-1908 arasında gezici posta memurluğu, Selanik Posta ve Telgraf Müdürlüğü kâtipliği ve başkâtipliği görevlerinde bulundu. 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Edirne mebusu seçildi; Meclis-i Mebusan'da Birinci Reis Vekili oldu. Örgüt içindeki çalışmalarıyla İttihat ve Terakki'nin önde gelenlerinden biri haline geldi ve lider konumuna yükseldi. Temmuz 1909'da önce içişleri, ardından posta ve telgraf bakanı oldu. İttihat ve Terakki'ye başka seçildi. İttihat ve terakki'nin "tam iktidar" döneminde, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Said Halim Paşa'nın görevinden çekilmesi üzerine Şubat 1917'de sadrazamlığa atandı. 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi ile yenilgi kesinlişince istifa etti. 1 Kasım 1918'de İttihatçıların ileri gelenleriyle birlikte Türkiye'den ayrıldı. Berlin'e yerleşti. Ermeni örgütlerinin hedefi olduğu için, adını değiştirip gizlenerek yaşadı. Ancak 15 Mart 1921'de Sogomon Teyleryan adlı bir Ermeni tarafından öldürüldü.