Kırım Kitabı: Tarih Ulema Udeba Şuara Meşayih ve Müellifler

Süleyman Gür

Kırım, asırlar boyunca Türklere vatanlık eden, on üçüncü yüzyılda İslâmiyet ile tanışan, on beşinci asırda Osmanlı Devleti'ne bağlanan, on sekizinci asrın sonlarında Rus işgaline maruz kalan, yirminci asırda kısa bir süre bağımsızlığını elde ettikten sonra Almanya, Rusya ve Ukrayna arasında el değiştiren, son olarak bir oldubitti ile Rusya tarafından ilhak edilen hanlar, hanedanlar ülkesi. Aynı zamanda büyük acıların ve sürgünlerin yaşandığı mahzun bir coğrafya. Dünyanın dört bir tarafına dağılmış Kırım Tatarlarının ana yurdu. Büyük bir Türk İslam kültür ve medeniyetine beşiklik etmiş tarihi bir yarımada. Ve halen bu medeniyetin izlerini taşıyan güzellikler diyarı. Şüphesiz bu büyük medeniyet bu diyarda kendi kendine meydana gelmemiş, bilakis köklerine bağlı, dindar, yiğit ve mert Kırım Türklerinin üstün gayretleri neticesinde oluşmuştur. İşte bu çalışmada, bu medeniyetin oluşum ve gelişimine katkı sağlayan alimlerin, ediplerin, şairlerin ve yazarların kimler olduğu araştırılmış, yetiştikleri kurumlar ve bu kurumların bugünkü durumları hakkında bilgiler verilmiştir. Bu maksatla Kırım'ın tarihi, İslamlaşma süreci, Osmanlı Devleti ile olan münasebetleri, Kırım'daki eğitim-öğretim faaliyetleri ve bu faaliyetlerin yürütüldüğü kurumlar kısaca ele alınmıştır. Kırım Hanlığı ve Osmanlı Devleti döneminde gerek Kırım'da, gerekse Kırım dışında yaşamış olup İstanbul, İzmir, Mekke, Medine, Kudüs, Şam, Bağdat, Mısır gibi önemli şehirlerde müderrislik, müftülük, kadılık, kadıaskerlik, şeyhulislâmlık gibi önemli vazifelerde bulunmuş Kırım asıllı zâtların özet biyografileri verilmiştir. Ayrıca Kırımlı âlimlerin kaleme aldığı ve çoğunluğu kütüphanelerde yazmalar halinde bulunan yüzlerce eser araştırmacıların dikkatine sunulmuştur ki bu çalışmanın en önemli özelliklerinden biri de budur. Bu ve benzeri özellikleri ile, elinizdeki bu kitap, Kırım'daki müesseseleri ve Kırımlı zâtları bir bütün olarak ele alan ilk müstakil eser olma özelliğine sahiptir. Ayrıca toplamda 430 civarında biyografiye yer vermesi yönüyle de şimdilik bu alandaki en hacimli çalışmadır.

(Tanıtım Büteninden)