Sekiz Türk Boyu Üzerine Bazı Gözlemler

Sencer Divitçioğlu

İlkbahar gelince tanış boylar belli yerlerde kız alıp vermek ya da at çekmek için toplanır. Devlet kur(a)mayan bu boylar sair zamanlarda yalnızdır ve iyeliklerindeki sulaklarla otlaklarda hayvan otlatırlar. Ama bu yaşam tarzı göründüğü kadar basit değildir. Sulaklara ya da otlaklara yabancılar ya da düşman boylar saldırabilir. Taraflar pusatlı gezdiklerinden de hemen çatışma başlar. Maveraünnehir köşklerinde yerleşik hanlar, tutmuş oldukları Karluk kolcularla bu türden çatışmaları önlemeye çalışır.

Ancak 9. yüzyıldan itibaren tablo değişir. Türk halkı Tengri'sini bırakıp Müslüman olur, Maveraünnehir'de Arap şeyhler türer. Buhara bir şeyhler kenti olur. İşte bu değişimin yaşandığı dönemde Türk halkı iki büyük esere damgasını vurur: Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilik'i ile Kaşgarlı Mahmut'un Divanü Lügati't-Türk'ü. Ne var ki her iki bilgin de eserlerini yurtlarında değil Bağdat'ta bitirmişlerdir.

Sekiz Türk Boyu Üzerine Bazı Gözlemler, işte bu değişim dolu döneme yönelik çalışmalardan oluşuyor. Orta Asya bozkırlarından Anadolu'nun batı kıyılarına dek uzanan bir coğrafyada, bu değişim döneminin önüne kattığı boyların izini sürüyor, nadir ipuçlarını bir araya getirerek, dönemin silikleşmiş tablosuna kimi ayrıntıları geri getirmeyi deniyor…