Osmanlılarda Esrar ve Esrarkeşler

_{Hayaller Sancağının Kuru Sarhoşları}

Onur Gezer

Hayaller Sancağının Kuru Sarhoşları: Osmanlılarda Esrar ve Esrarkeşler, kimileriiçin bela olan, kimileri içinse başka dünyaların kapılarını aralayan eşsiz bir sırrınAnadolu'daki ilginç serüvenini ele alıyor.

Esrarın, yarattığı “kuru” sarhoşluk karşısında tahtından olmak istemeyen “sulu”sarhoşluğun müsebbibi şarapla kavgasını, Tanrı'ya dolaysız yoldan ulaşmayıarzulayan dervişler elinde ayinlerin değişmez bir parçası haline gelişini kendinekonu ediyor. Toplumun her kesiminden kişiler arasına sokularak hekimler elindeilaçken, sokaklarda akla düşman bir zehre, şairler ve edipler elinde vazgeçilmezedibi bir motife, fırsatçılar gözünde gelire nasıl dönüştüğünü ve idarenin bunuönlemeye yönelik sarf ettiği bin bir türlü çabayı, tüm serüveniyle, detaylı, inceliklive eğlenceli bir anlatımla okura sunuyor.

“Bugün adı anıldığında çoğunlukla ahlâki ve yasadışı çağrışımlar uyandıranesrar, son birkaç yüzyılın deney tüplerinde yaratılan tehlikeli yapay hazlarındanefsanelerle örülü benzersiz geçmişiyle ayrılır. Sınırlandırılması güç tarihi,elden ele değişen birbiriyle çelişkili sayısız rolle doludur. Yarattığı bugündahi merak konusu hallerle [esrar], kiminde korkakların cesaret, kederlilerinneşe, iktidarsızların şehvet, hayalgücü yoksunlarının ilham kaynağı; kimindeuyumsuzların direniş, avarelerin avuntu, manevi kasları zayıfların esrime aracı;kiminde ise düpedüz beladır.”

Onur Gezer