Osmanlı'da Büyükşehir Belediye Yönetimi İstanbul Şehremaneti

Tarkan Oktay

Türkiye'de modern belediye kurumlarının ilk örnekleri, Osmanlı devlet yapısının değişim ve dönüşümü yoğun olarak yaşadığı Tanzimat Dönemi'nde ortaya çıkmıştır. Bu dönemde, devlet yapısında Batılılaşma, modernleşme ve merkezileşme temel ekseninde yürütülen yeniden yapılanma çabaları yanında özellikle, dünya ticaret düzenine eklemlenen Doğu Akdeniz liman şehirlerinde yaşanan çok yönlü değişim süreci, Osmanlı belediyelerinin gelişimini de biçimlendirmişir.Tarih boyunca devlet merkezi olması ve büyük ölçeği ile kendine özgü yönetim modellerine sahip olan İstanbul, modern belediyeler alanında da öncü role sahiptir. Belediye mevzuatı ve yapısal modeller ilk olarak İstanbul'da uygulama alanı bulmuş ve taşraya yaygınlaştırılmıştır.Bununla birlikte, İstanbul ile taşradaki belediyeler; hukuki altyapı, kurumsal gelişim, mali yapı, yerel hizmet uygulamaları belediyenin siyasi rolü ve belde halkının temsili bakımından farklı özellikler gösterebilmektedir. İstanbul'da 1855 yılında bir büyükşehir belediye yönetimi örneği olan "Şehremaneti" modeli uygulamaya konulmuş ve sınırlı değişikliklerle 1930 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.