Türk ve Arnavut Destanlarındaki Müşterek Unsurlar

Nuran Malta Muhaxheri

Destanlar, manzum veya mensur, sözlü veya yazılı savaş ve kahramanlık hikâyeleridir. Milletler varlıklarını savaşla korudukları için, kendilerini kurtaran veya saadete ulaştıran insanların hatıralarını yüceltirler. Fakat hayal gücü tarihi hâdiseleri o kadar değiştirir ki, bilhassa aradan fazla zaman da geçmişse, bunlar tanınmaz hale gelir.

Şu halde destanların önemi, tarihî hâdiseleri aksettirmekten ziyade, eski çağlardaki insanların inançlarını, hayata bakış tarzlarını ve kıymet hükümlerini ihtiva etmesidir.
Bizim bu tezde yapmaya çalıştığımız sey; eski çağlardaki Arnavut inançlarını, hayata bakış tarzlarını ve kıymet hükümlerini ihtiva eden Arnavut destanlarını bütün yönleriyle inceleyip, karşılaştırmalı folklor araştırmalarında iki yüzyıla yakın bir zamandır uygulanan motif tespiti ve karşılaştırılması yöntemi ile Türk destan geleneğinde yer alan motiflerle karşılaştırarak müşterek unsurlar bulmaktır.

Bu çalışmayla, Türk ve Arnavut halklarının epik destan geleneklerinin müşterek yönlerini ortaya koyarak, bu iki halkın birbirlerini daha iyi tanıması amacına hizmet edebilmenin yanı sıra, tarihin fevkalade eski bu iki halkının kahramanlık destanlarındaki ortak noktalardan hareketle ortaya çıkacak olan sonuçlarla evrensel epik destan araştırmalarına önemli katkılar yapabileceğimizi umuyoruz.

Bir monografi bütünlüğü içinde ele aldığımız Türk ve Arnavut destanlarında birçok benzer motif yer almaktadır. “Kahramanlık”, “kutsallık”, “sadakat”, “ihanet” motifleri başta olmak üzere, destanlarda bulunan motifler karşılaştırılarak, Türk ve Arnavut destan geleneklerindeki müşterek unsurlar kayd edilmiş ve incelenmiştir.

Çalışmamız kütüphane araştırmasına dayalı olarak gelişmiştir. Arnavut destanları, Balkanlarda yaşayan diğer halkların destanlarıyla tema, motif, yapı ve işlev konusunda benzerlik gösterdiği için Boşnak ve Sırp destanlarıyla ilgili kaynaklar da araştırılıp incelenmiştir.