Klasik Türk Edebiyatında Mevlevilik Kültürü ve Mevlevi Şairler

Nilgün Açık Önkaş

Birinci Bölümde; Mevlevi tarikatı, bu tarikatın yayıldığı coğrafya, tarikatın doğuşu ve kaynakları, tarikatın yayılışı ve yayılışına edebiyatın etkisi incelenmiştir. Ayrıca, Mevleviliğin güzel sanatlarla ilişkisi ve tarikatın güzel sanatlarla ilişkisinin sebepleri irdelenmiş; konu Mevlevi Mimarisi, Mevlevi Musikisi, Mevlevi Hat ve Resim Sanatı, başlıkları altında işlenmiştir. Mevlevi Edebiyatı başlığı altında ise, Mevlevi şiiri, Mevlevi Edebiyatı'nın kaynakları, Mevlana'nın Mesnevisi'nin gelenekteki yeri ve Mesnevi'ye yazılan şerhler anlatılmıştır. Bunu müteakiben, geniş bir coğrafyaya yayılan Mevlevilik kültürünün edebiyata yansımış kavramları "sema, ney, külah, Mevlevi" kelime ve redifleri çerçevesinde tespit edilmeye çalışılmış ve beyit örnekleriyle, konu açıklanmıştır.

İkinci Bölümde, şairlerin hayat, edebi şahsiyet ve sanatlarından bahsedilmiş; bu çerçevede başlangıçtan, Tanzimat'ın ilk dönemine kadar yetişen Mevlevi şairlerin biyografisi kaleme alınmıştır. Bundan sonra da, yaşadığı yüzyıl tespit edilemeyen şairler sıralanmıştır. Bunu yaparken, tezkireler, Mevlevi tarihinin ana kaynakları, biyografik eserler, Mevlana ve Mevlevilik üzerine yapılmış çalışmalardan yararlanılarak, biyografi oluşturma yoluna gidilmiştir. Şairlerin biyografisi verildikten sonra da, şairlerin kaynaklardaki şiir örneklerinden hareketle, edebi şahsiyetleri hakkında değerlendirme yapılmıştır. Bu bölümde, şairlerin biyografisini anlatırken tarihler, hicri / miladi şeklinde verilmiştir. Şairler hakkında bilinmeyen veya tartışmalı bir tarih ya da bilgi varsa bu, soru işareti ile gösterilmiştir. Ayrıca şairlerin eserlerini belirgin kılmak için, eser adları italik olarak yazılmıştır. Şairlerin biyografisi anlatıldıktan sonra, biyografi oluşturulurken yararlanılan kaynaklar, bibliyografik kısaltmalarda yer aldığı şekilde kısaltılmış, arkasından da, cilt ve sayfa numarası, cilt / sayfa şeklinde verilmiştir.