Matbuat Hatıralarım

_(1888-1914)

Alpay Kabacalı

Türk basın tarihinin en uzun ömürlü, en etkili süreli yayınlarından biri: Servet-i Fünun... Ve daha küçük yaşta ziyaret ettiği bir matbaada kaderini tayin etmiş kurucusu: Ahmet İhsan Tokgöz. Edebiyat merakını giderebilmek için basılı Osmanlıca eserleri tükettikten sonra, Ermeni harfli Türkçe de öğrenerek okumayı sürdüren bir edebiyat tutkunu... Jules Verne'i Türkçe'ye ilk kazandıran çevirmen... Babıâli'de tecrübe edindikten sonra1891'de kurduğu Servet-i Fünun ile genç edebiyatçıların önünü açarak, çağımız Türk edebiyatının temellerini atan aydın bir girişimci... Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Âti'nin hamisi... Modern Türk basınının kuruluş döneminde yarım yüzyılı aşkın süreyle yayın dünyasının merkezinde olmuş, Abdülhamid sansüründen 1908'in özgürlükçülüğüne farklı dönemlerde, farklı hükümetlerle çalışmayı ve bütün çalkantılara, savaşlara, yolsuzluklara rağmen ayakta kalmayı başarmış bir basın ustası...Tokgöz'ün 1928'de kaleme almaya başladığı ve 1888-1914 dönemi basınına ilk elden tanıklıklarla örülü anıları, yakın tarihimizin basın, edebiyat, kültür ve siyaset dünyasına kendine özgü bir pencere açıyor...Ahmet İhsan Tokgöz (1868-1942) Erzurum'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini İşkodra ve Şam'da tamamladı. 1887'de Mekteb-i Mülkiye'den mezun oldu. Daha okul yıllarında edebiyatla ilgilenmeye başladı ve Fransızcadan, özellikle de Jules Verne'den çeviriler yaptı. Mülkiye'yi bitirdiği yıl Umran adlı on beş günlük bir dergi çıkardı. Hariciye Nezareti Tercüme Kalemi'nde ve Tophane Müşirliği'nde çevirmen olarak çalıştı. Aynı zamanda 1888'de Tophane Müşirliği'den ayrılarak Âlem Matbaası'na ortak oldu. 27 Mart 1891'de haftalık Servet-i Fünun dergisini yayımlamaya başladı. 1907'de ortaklarının ayrılmasıyla Amet ihzsan Matbaası adına alan şirketi, 1911'de yeni ortakıların katılmasıyla Ahmet İhsan ve Şürekâsı Matbaası'na dönüştü. 1907de İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne girdi. II. Meşrutiyet'in ardından Servet-i Fünun'u tekrar haftalık çıkarmaya başladı. Aynı yıl Ticaret Mekteb-i Alisi'nde vermeye başladığı iktisadi coğrafya derslerini 1915'e kadar sürdürdü. 1912'de on dört ay Beyoğlu belediye reisliği yaptı. 1917'de Frasnızca Le Soir'i çıkarmaya başladı. Mütareke döneminde yayına ara verdi Servet-i Fünun'u 1924'te tekrar kurdu; 1929'da adını Uyanış'a çevirdi. 1931'de Ordu'dan milletvekili seçildi ve vefatına kadar bu görevini ve dergiyi çıkarmayı sürdürdü. Ahmet ihsan'ın pek çok çevirisinin yanı sıra yayımladığı kitapları arasında, Avrupa İzlenimlerini anlattığı Avrupa'da Neler Gördüm? (1891), Tuna'da bir Hafta (1911) ve Tirol Cephesi'nden Ateş Hattına (1917) kitapları ile Ülfet (1891), Haver (1892) ve Haroşa en tanınnanlarıdır.