İslam Birliği ve Mustafa Kemal

M. Metin Hülagü

Osmanlı Devleti‘nin 1. Dünya Savaşı öncesinde Müslüman toplumların birliğini tesis etmek üzere oluşturduğu siyasete Panislamizm, İttihad-ı İslam gibi değişik isimler verilmiştir. Konu hakkında yazılan makaleler ve araştırma metinleri, Panislamizm ve Panturanizm‘i bir düşünce ve eylem birlikteliği olarak değerlendirmekte ve izlenen bu iki farklı politikanın neden başarısız olduğuna dair yorumlar sunmaktadır. Prof. Dr. Metin Hülagü, Panislamizm ve Panturanizm‘i ilk defa İngiliz Dışişleri Arşivleri‘nde saklanan belgelerin verdiği bilgiler ışığında inceliyor; Osmanlı Devleti ile Mustafa Kemal‘in Milli Mücadele yıllarında uyguladığı politikaların perde arkasını anlatıyor. Mustafa Kemal, Osmanlı Genelkurmayı‘nın emriyle İslam Birliği için yola çıktı... İlk defa yayınlanan bu belgelerde, yakın tarihi yeniden yorumlamamıza sebep olacak birçok bilgi yer alıyor. Bunlardan en önemlisi, hilafet projeleri hakkında yazılanlar. Kitaptaki belgeleri incelediğimizde ve Prof. Dr. Hülagü‘nün belgeler üzerinde yaptığı zihni egzersizi takip ettiğimizde; Osmanlı Devleti‘nin son yıllarında, Arapların bağımsızlığı, hilafetin yeni bir şekle sokulması, Müslüman toplumlar arasında İslam Birleşmiş Milletleri‘nin oluşturulması gibi konularda radikal kararlar alındığını görüyoruz. Mustafa Kemal‘in, Osmanlı Genelkurmayı‘nın emriyle, Şerif Hüseyin‘in oğlu Emir Faysal‘la yaptığı anlaşma, bu kararlardan sadece bir tanesi. Emir Faysal ve Mustafa Kemal‘in imzaladığı bu belgeye göre, Türkler ve Araplar işbirliği yapacak, İngilizler ve Fransızlar Müslüman coğrafyadan kovulacak ve nihayetinde Araplar kendi bağımsız devletlerini kuracaklardır. Osmanlı Halifesi‘nin "Müslümanların Emiri" sıfatı devam edecek, bu bağımsız Arap devleti, Osmanlı Halifesi‘ne bağlı ve sadık kalacaktır. Kitabın en önemli bölümlerinden biri de, Milli Mücadele yıllarında Mustafa Kemal Paşa‘nın İslam coğrafyasında yaptığı gizli faaliyetler... Kuvay-ı Milliye komutanları ile Arap, Hintli, Kürt, Afgan kabile liderleri, aşiret reisleri vs. arasında yaşananlar, Türkiye‘de okutulan tarihten çok farklı bir Milli Mücadele Tarihi‘nin yazılabileceğini gösteriyor. Sivas Kongresi‘ni düzenleyen grubun, aslında İslam Birleşmiş Milletleri‘ni oluşturmak üzere gizlice kurulan Muvahhidin Cemiyeti olduğunu tarih meraklıları ilk kez bu kitapta öğreniyor. Kitabın son bölümde yer alan, "Mustafa Kemal‘in Silah Arkadaşları" isimli İngiliz istihbarat raporu, tarih meraklıları için ilginç bir "fişleme" örneği. İsmet İnönü‘den Rauf Orbay‘a, Kazım Karabekir‘den Ahmet Ağaoğlu‘na kadar bir çok isim hakkında İngiliz istihbaratçılarının hazırladığı bilgiler, bu raporun içinde yer alıyor. Milli Mücadele liderlerinin ruh ve karakter yapıları, hobileri, hedefleri bu İngilizlerin gözünden ilk kez gün ışığına çıkıyor. İslam Birliği ve Mustafa Kemal, tarih meraklılarını ve araştırmacıları tatmin edecek ciddi bir arşiv çalışması ve kaynak eser niteliği taşıyor.