Nesefi'ye ve İci'ye Göre Kur'an-ı Kerim'de Evlilik Hükümleri

Hasan Haliloğlu

Nesefî'ye Ve Îcî'ye Göre Kur'ân-I Kerîm'de Evlİlİk Hükümlerİ adıyla basılan kitabımızın doktora tezi olarak orijinal adı:ebü'l-berekât en-nesefî İle adudüddîn el-îcî'nİn âİle hukûkuna İlİşkİn âyetlere yaklaşimlarinin mukâyesesİ şeklindedir. Bu tezimiz; Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde 11 Temmuz 2017 tarihinde jüri huzurunda savunulmuştur.

İslâm mezhepleri arasında usûl ve fürû‘ farklılıkları malumdur. Bu husus, İslâm tarihi boyunca yazılan, mezheplere dâir usûl-ü fıkıh ve füru-u fıkıh eserleri incelendiğinde bâriz bir şekilde görülmektedir. Mezhepler içinde özellikle Hanefîler ve Şâfiîler arasındaki ihtilaflar daha belirgin ve tartışmalıdır. Çünkü fıkıhta aklî ve naklî yaklaşımlar denince özellikle bu iki mezhep ve kurucu imamları Ebû Hanîfe ile İmâm Şâfiî öne çıkmaktadır. Mâlikî ve Hanbelî mezhepleri her ne kadar fıkıh mezhepleri olsa da onların Hadis yönü ağır basmaktadır.

Âlimlerimizin, fakihlerimizin ve müfessirlerimizin fıkhî âidiyetleri ve yaklaşımları yazdıkları eserlerde tabiî olarak kendini göstermektedir. Yazılan tefsirlerde de durum böyledir. Örneğin; Ebü'l-Berekât en-Nesefî bir Hanefî fakihidir ve fıkha dâir esrleri vardır. Adudüddîn el-Îcî de bir Şâfiî fakihidir ve fıkha dâir eserleri vardır. Bunun yanında, her ikisi de tefsir yazmışlardır. Nesefî; Medârikü't-Tenzîl ve Hakâiku't-Tevîl adıyla, Îcî de; Tahkîku't-Tefsîr fî Teksîri't-Tenvîr adıyla tefsir yazmışlardır.

Tefsirlerini okuduğumuzda aralarındaki farklılıklar ilk bakışta dikkatimizi çekmemektedir. Ancak her iki tefsiri, müfessirlerinin fıkhî eğilimleri yani Hanefî ve Şâfiî mezheplerinin usûl ve füru ihtilafları ışığında ele aldığımızda aralarındaki bâriz farklılıklar kendini göstermektedir. Tefsirleri içerisinde özellikle ahkâm âyetlerinin yorumunu okurken çoğu kez kendimizi sanki bir füru-u fıkıh eseri içinde gibi hissederiz.

Biz her iki müfessirimizin tefsirlerinde Âile Hukûku'nu özellikle de evliliğe ilişkin âyetlerin yorumlarını inceledik ve karşılaştırdık. Kitabımızı bir giriş ve üç bölüm olarak hazırladık, sonuç ve bibliyografya / kaynakça ekledik.