Hurufat Defterlerine Göre Erzincan Merkez Kazası ve Köylerindeki Vakıf Eserler

Funda Naldan

Ülkemizde son yıllarda şehir tarihi çalışmalarında arşiv belgeleri kullanılarak yapılan araştırmaların sayısının arttığını görüyoruz. Bu arşiv belgelerinden önemli kaynaklardan biri kuşkusuz Hurufat defterleridir. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivleri'nde bulunan bu defterlerden Erzincan kazasına ait 20 defter ele alınmıştır.
Osmanlı Devleti yüzyıllar boyunca çok geniş bir coğrafyada hüküm sürmüştür. Hakim olduğu bölgelerde farklı din, dil, ırk ayrımı yapmaksızın her milletten kişiyi aynı yerde toplamıştır. Devletin askeri gücü yanında farklı kişiler ve devlet yardımıyla yapılan imar ve ıslah faaliyetleri ile farklı milletten olan kişileri bir arada tutmayı başarmıştır. Osmanlı şehirlerinde halkın sosyal, kültürel, dini, eğitim gibi hizmetleri vakıflar aracılığıyla giderilmekteydi. Bu faaliyetler kapsamında, taşranın en ücra köşesine kadar cami, mescit, tekke-zaviye, mektep, medrese, han, darüşşifa, hamam gibi pek çok kurumun inşa ettirildiği görülmektedir. Hurufat defterleri, bu kurumları kimlerin yaptırdığı, görevli atamaları, görevlilerin aldığı ücretler, atanma usulleri gibi daha pek çok bilgi içermesi bakımından önemlidir. Bu defterlerden yola çıkarak hazırlanan bu çalışmada Erzincan merkez ve merkeze bağlı köylerde hangi kurumların hangi mahalle veya köyde bulunduğu, görevli atamaları, atanma tarihleri gibi bilgiler ele alınmıştır. Hurufat defterleri şehrin fiziki ve tarihi yapısı, kültür, sosyal ve ekonomik durumu ile ilgili bilgiler sunması bakımından önemli arşiv vesikalarıdır. Erzincan kazasına ait bu kayıtlarda adı geçen yapılar maalesef günümüze kadar gelememiştir. Erzincan'ın deprem bölgesi olması, ard arda yaşan depremler bu yapıları kuşkusuz etkilemiştir.