Doğu ve Güneydoğu'da Cumhuriyet Hükümetlerinin Temsiliyet Mekanizması: Birinci Umumi Müfettişlik (1927-1952)

Ferit Yücebaş

Elinizdeki kitap, 1927 yılında kurulan fakat 1928'de faaliyete geçen Birinci Umumi Müfettişliğin Doğu ve Güneydoğu'daki faaliyetlerinden bahsetmektedir. Umumi Müfettişlikler, Osmanlı Devleti'nin son döneminde uygulamaya konulmuş fakat bu teşkilattan beklenen başarı sağlanamamıştır.

Osmanlı Devleti'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne miras kalan Umumi Müfettişlikler bir bakıma Tek Parti iktidarının en önemli mekanizmalarından birisi olarak faaliyetlerini icra etmişlerdir. Cumhuriyet hükümetlerinin temsilcisi sıfatıyla hareket eden Umumi Müfettişler, sorumlu oldukları bölgede hükümetin hem gözü, hem kulağı, hem de eli işlevini yerine getirmişlerdir.

Valiler ile Bakanlıklar arasında bir yetkiye sahip olan Umumi Müfettişlikler, İçişleri Bakanlığı'na bağlı bir kurum olup olağanüstü yetkilerle donatılmışlardı. Bu kurum, sorumluluğuna bırakılan bölgede oldukça etkin bir güce sahip olmakla birlikte düzen ve intizamın yerleşmesi ve devlet kanunlarının uygulanıp uygulanmadığını kontrol eden bir yapılanmaydı.

Bu eserde, 1927-1952 yılları arasında Doğu ve Güneydoğu'da gerçekleşen olaylar karşısında Umumi Müfettişliklerin faaliyetleri yer almaktadır. Eser, dikkatle okunduğunda Umumi Müfettişliklerin ne kadar önemli bir kurum olduğu kendiliğinden ortaya çıkacaktır.