Klasik Arap Şiirinde Emevi Dönemine Kadar Hiciv

Esat Ayyıldız

Erken dönem Arap edebiyatının en eski ve en heyecan verici konularından birisi hiciv sanatıdır. Bu sanatın Arap şiirinde kazandığı özgün karakter, Arap hicvinin antik dünya edebiyatları arasında ayrıcalıklı bir konuma yerleştirilebilmesi için fazlasıyla yeterlidir. Özellikle İslam öncesinin ve Sadru'l-İslâm Döneminin yergisel ürünleri, Arap hicvinin gelişiminde son derece önemli bir konuma sahiptir. İlerleyen dönemlerde hicivciliğin ne gibi değişimlerden geçtiğinin doğru şekilde yorumlanabilmesi, Arap şiirindeki hicvin kökeninin ve İslam'ın ilk yıllarındaki seyrinin bütün yönleriyle anlaşılabilmesine bağlıdır. Bu nedenle bu çalışmada, İslam öncesindeki ve Sadru'l-İslâm Dönemindeki hiciv sanatı, akademik bir yöntemle, detaylı şekilde ele alınmaktadır.

Bu çalışmada, öncelikli olarak hiciv sanatının mahiyetine ve mertlik (muruvve) kavramı çerçevesinde nasıl şekillendiğine değinilmektedir. Hicvin kabile siyasetinde üstlendiği rol, eski Araplar tarafından hicivcilere verilen önem, hicivcilerin kendilerine bakışı, hicvin askerî yönü ve yergilerin aşırı derecede klişeleştirilmesinin nedenleri gibi konular ele alınmaktadır. Hiciv teriminin anlamı ve etimolojisi, hicvin tarihî seyri ve Arap hicvini ortaya çıkartan etkenler tetkik edilmekte, hicivleşme (muhâcât) terminolojisine değinilmekte ve hiciv şiirleri konularına göre tasnif edilmektedir. İslam öncesindeki ve Sadru'l-İslâm Dönemindeki Arap hicvinin özellikleri ve dönemin meşhur hiciv şairleri detaylıca irdelenmektedir.