Ekşi Üzümler

_{Rasyonalitenin Altüstü Edilmesi Üzerine Çalışmalar}

Jon Elster

Tilki uzanamadığı üzüme neden ekşi der? Peki o zaman yasak meyve neden tatlıdır? Tercihlerimizi ne gibi faktörler etkiliyor? Grubun tercihleri bireyin tercihlerini nasıl biçimlendiriyor? Neden sık sık düpedüz irrasyonel tercihler yapıyoruz? Bunların rasyonel değil de irrasyonel olduğunu nereden biliyoruz? Seçimler zevklere, zevklerse geçmişteki seçimlere bağlıysa, burada bir yumurta-tavuk durumu mu söz konusu? Çabalayarak ulaşılamayacak hallere (doğallık, kendiliğindenlik, umursamazlık) ulaşmaya çalışmak ne derece rasyonel? İrademizi kullanarak bir tür irade veya istem yokluğu haline ulaşabilir miyiz? Bilinçli olarak bilinçsizliğe ulaşmak mümkün mü? Başkalarını etkileme çabası kendi kendini baltalayan bir çaba olduğu halde, gerek günlük hayatta gerekse sanatta ve siyasette sık sık bu (irrasyonel) tutumu sergilememiz biz insanlar hakkında ne söylüyor? Zihnimiz bize nasıl oyunlar oynuyor? Biz zihnimize nasıl oyunlar oynuyoruz?

Başta Zizek olmak üzere ideoloji kuramıyla uğraşan çeşitli düşünür ve sosyal bilimcileri etkilemiş olan Jon Elster, Ekşi Üzümler'de mantık diliyle insan psikolojisinin derinlerine inerek paradoksal doğamızı gözler önüne seriyor. Oyun kuramından iktisada, psikolojiden felsefeye, tarihten edebiyat eleştirisine birçok disiplin içinde rahatça gidip gelen bu kitap, Metis'te özel bir önem verdiğimiz disiplinlerarası çalışmaların klasikleşmiş parlak örneklerinden.