Bir Osmanlı Valisinin Hazin Sonu: Tepedelenli Ali Paşa İsyanı

Hamiyet Sezer Feyzioğlu

Osmanlı İmparatorluğu için 19. yüzyılın başlangıcına, taşrada nüfuzu giderek artan yerel güç odaklarıyla merkezi iktidarını yeniden pekiştirmeye çalışan saltanatın arasındaki mücadele damgasını vurmuştur. Âyân ve eşraf olarak anılan bu güç odaklarından biri de III. Selim ve II. Mahmud döneminde yaşayan Tepedelenli Ali Paşa'dır.

Ali Paşa ve ailesi, 1787-1822 yılları arasında günümüzdeki Arnavutluk ile Yunanistan'ın güney ve batı topraklarını oluşturan yörede tam 35 yıl etkili bir yerel iktidar odağı olmuştur.

Arnavutluk'taki aile içi kavgalar ve idareciler arasındaki nüfuz mücadeleleri sırasında yetişen Ali Paşa, yerel iktidarını pekiştirdikten sonra hem merkezi otoritenin zayıflığından hem de yöredeki Rum isyanlarından yararlanarak hâkimiyetini ilan etmek ister. İsyanı sert bir şekilde bastırılır ve Ali Paşa 1822'de idam edilir. Osmanlı Avrupası'nda silinmez izler bırakan Tepedelenli Ali Paşa isyanı, 19. yüzyılda Balkanlar'daki pek çok isyana esin kaynağı olur.

Bu çalışma, isyanı öncesi ve sonrasıyla, uzun bir sürecin parçası olarak ele alıp arşiv belgelerinin de yardımıyla ayrıntılı biçimde inceliyor. Bunu yaparken de sadece Tepedelenli Ali Paşa'yı değil, onun Balkanlar'daki çağdaşlarını ve onlarla etkileşimlerini de mercek altına alıyor.

Prof. Dr. Hamiyet Sezer Feyzioğlu (1967) Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü'nde okudu ve aynı bölümde yüksek lisans yaptı. Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı'na araştırma görevlisi olarak atandı. Tarih doktoru unvanını aldı. 2010'da profesör oldu. Halen aynı bölümde akademik çalışmalarını sürdürmektedir.

19. yüzyıl Osmanlı tarihi üzerine araştırmalar yapan Feyzioğlu'nun bu dönem üzerine yazdığı çok sayıda makalesi ve kitabı bulunmaktadır.