Başkurtların Tarihi

A. Zeki Velidi Togan

Başkurtların Tarihi, bugün Rusya Federasyonu'nda bulunan Başkurdistan Cumhuriyeti ve halkı hakkında yazılmış sayılı eserlerden biridir. Aslen Başkurt olan Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan bu eserde, doğduğu ülkenin ve halkının geçmişine bir tarihçi gözüyle bakmakta, hayvancılık ve kuru tarım çerçevesinde toprağa bağlı uğraşları için ortaya koydukları mücadeleleri ele almaktadır.

Ural Dağları'nın özellikle batısına yerleşmiş bu yarı göçebe halktan 922'de Bağdat'tan Edil Bulgarlarına giden elçilik heyetinde bulunan İbn Fadlan ayrıntılı olarak bahsetmiştir. Erken dönem İslam kaynağı kabul edilen bu bahiste Başkurtların Ortadoğu'ya geldikleri anlatılır. Öte yandan yeraltı madenleri, kıymetli taşlar, tilki ve kunduz gibi ticari mallarla Hazar sahilleri ve Kafkaslar yoluyla güneydeki İslam dünyasıyla temasları devam etmiştir. Daha sonraki tarihleri Kıpçaklar, Altın Orda ve Rus Çarlık idaresi arasında geçmiştir. Başkurtlar, tarihsel olarak 7 veya 12 kabileden oluştukları düşünülen ve bu kabilelerin bir arada bulunmasıyla meydana gelen bir birliktir. Tarih boyunca doğudan gelen ve kendilerine katılan farklı kabilelerin kendi isimlerini ve köken bilgilerini koruyarak, birlik içinde yaşamlarını sürdürebilmeleri sayesinde zenginleşen Başkurt kültürü, yerli ve yabancı etnologların ve halkbilimcilerin ilgisini çekmiştir. Zeki Velidi Togan, eski ve modern dönem kaynaklarına atıfta bulunarak ve bunları karşılaştırarak incelediği eserinde, Başkurtların tarihine ilişkin büyük bir boşluğu doldurmaktadır.