Arap Dünyasında Müzik

A.J. Racy

California Üniversitesi'nde etnomüzikoloji profesörü olan A. J. Racy, Arap Dünyasında Müzik; Tarab Kültürü ve Sanatı adlı kitabında Yakındoğu Arap müziğini müzik-duygu ilişkisi temelinde ele alıyor ve verilerini bir icracı, bir besteci ve kültürlerarası müzik-duygu ilişkisine ilgi duyan bir etnomüzikolog olarak yorumluyor. Edward Said'in "Şark" kavramının kendisinin bile Batılıların "egzotik" ya da kendi kültürlerinin tam karşıtı addettiklerin şeyi kapsayan bir Avrupa icadı olduğu şeklindeki sözlerini kurulu kültüre, hem de bu müziğin insanlara hissettirdiği duyguya verilen isim olan "tarab"ı tüm bu yönleriyle, ayrıntılı bir şekilde ele alıyor. rap dünyasının müzik anlayışını ve yoğun duygular uyandırabilen Doğu müziğini Batılı okurlara hissettirebilmeyi hedefliyor. "Doğu-Batı kıyaslaması"na yönelik olarak kullanılan "üstün" ve kültürel açıdan ileri" gibi nitelemeleri bir yana bırakarak, Arap dünyasının tarab müziğini bir esrik duygular yaratma sanatı olarak inceliyor.

Kitabın sayfalarını çevirdikçe, incelenen müziğe, kültüre ve müzik-duygu ilişkisine aslında ne kadar aşina olduğumuzu Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalan köklü kültür mirasının bizi ne çok noktada birbirimize bağladığını hatırlatıyoruz. Tarab müziğinin Türk sanat müziği ve tasavvuf müziğiyle yakın bağlantısı gözler önüne seriliyor. Yazarın rahberliğinde saray icralarına, tasavvuf törenlerinde ve evlerdeki taran celselerine buyur ediyoruz. Müziği içimizde yaşamayı yeniden öğreniyoruz. Racy'nin arşivlerinden çıkardığı belgeler, sunduğu anekdotlar, müzisyenlerle yaptığı söyleşiler sayesinde bizi XIX. ve XX. yüzyıl tarab müziğiyle buluşturan kitap, tarab müziği eğitiminden, kadınların tarab kültürü içindeki yerine; makamlardan şarkı sözlerine; türlü icra bağlamlarından haşiş ve alkolün tarab kültüründeki yerine kadar pek ok konuyu tarihsel gelişimi içinde inceliyor. Bunu yaparken de duygu bileşeninin tüm bu alanlardaki yerini, daha doğrusu merkeziyetini gözler önüne seriyor.

Yazarın Türkçe basım için kaleme aldığı önsözün de bulunduğu kitap, hem müzik ya da Arap kültürüne ilgi duyanlar, hem de "Doğunun kültürel kökleri"ne doğru müzikal bir yolculuğa çıkmak isteyenler için özgün bir kaynak olma niteliğini taşıyor.